اقلیم وبحرانهای محیطی

 

به نام خدا

اقلیم و بحرانهای محیطی

استاد: دکتر ابراهیم عفیفی

منبع : 1 ) اصول هیدرولوژی کاربردی ، دکتر امین علیزاده ، انتشارات امام رضا (ع)

2 ) مبانی آب و هوا شناسی کاربردی ، تالیف کیت اسمیت

بحران های محیطی در حال حاضر مانند:

گرم شدن هوا ، تغیرات آب و هوایی ، زلزله ، سیل ، آلودگی محیط زیست ، خشک سالی

مباحث درس:

1 ) آلودگی هوا

2 ) شناسایی و تشریح آب و هوای محیط

3 ) شناسایی علل اجتماعی خشک سالیها

4 ) شناسایی سیلابها و ارائه راه حل

5 ) یخبندان ها

6 ) طوفانهای شدید ، بارش و گرد و غبار

7 ) آلودگی های شهری و چگونگی انتشار آلودگیها

8 ) عوامل بیابان زایی و راهکار های آن

تعاریف و اصطلاحات :

بحران crisis : وضعیتی اضطراری که نیاز آنی به پاسخ داشته باشد و می تواند در سیاست ، اقتصاد ، فرهنگ و یا هر روند برنامه ریزی شده و زیر بنای جامعه اختلال جدی ایجاد کند و عمد تا اقتصادی و یا فرهنگی هستند.

ریسک risk : چیزی است که ممکن است اتفاق بیافتد و در صورت وقوع اثر نا مطلوبی خواهد داشت.

عبارت "ممکن است اتفاق بیفتد" بر احتمالی کمتر از 100% اشاره می کند یعنی بین 0 تا 99.9 درصد متغییر است.

اگر به 100 در صد برسد واقعه ای رخ داده است که بحران نامیده می شود. دومین نکته در تعریف "اثرات نامطلوب است"اگر اثرات نا مطلوب نداشته باشد ریسک نیست احتمال خسارت ناشی از یک خطر را در بر می گیرد.

مدیریت ریسک: فرهنگ ، فرایند ها و ساختار هایی که در جهت مدیریت موثر فرصت های بالقوه جهت از بین بردن تاثیرات نا مطلوب هدایت شوند.

مخاطرات : هررویداد واقعی و پیش بینی شده که به زندگی ، امنیت ، رفاه و سلامت عده ای یا تمامی مردم آسیب برساند و فقط با خدمات و امکانات دولتی قابل کنترل نباشد.

مراحل کاهش خطر : 1 - ساختاری یا فیزیکی 2 - غیرساختاری

1 – کاهش ساختاری : شیوه های ساختاری غالبا اقداماتی در بر می گیرند که به عنوان اقدامات فیزیکی تبدیل کننده یا کاهنده خطر بکار میرود . مثلا در مطالعات سیل : ایجاد سد ، عملیات آبخیز داری ، احداث بند ها و شیوه های مهندسی ، این ها شیوه های ساختاری است.

2 – کاهش غیر ساختاری : بیشتر بر سیستم اجتماعی تاکید دارند . شامل برنامه ی به کار گیری زمین ، بیمه ، طرح واکنش جامعه ، سیستم های هشدار دهنده و سیستم های جمع آوری و توسعه اطلاعات . (که این مورد در ایران ضعیف است.)

بلایای طبیعی بی نظمی غیر عادی عناصر اصلی طبیعت مانند زمین ، هوا و آب با چنان شدتی است که وصفی فاجعه انگیز ایجاد می کند و موجبا تضعیف و نابودی توانمندی های طبیعی ، اقتصادی و اجتماعی میگردند و در نهایت موجب مرگ انسان و موجودات زنده و به خطر افتادن سرمایه های اجتماعی میشوند.

انواع بلایا و مخاطرات : 1 - مخاطرات طبیعی 2 - مخاطرات تکنولوژیکی

خطرات طبیعی و تکنولوژیکی هر کدام دارای حدی از بحران و بلایا هستند که در زندگی انسان تاثیر میگذارند

خطرات طبیعی به دو دسته تقسیم میشوند: الف ) اقلیمی ب) زمین شناسی

اقلیمی: مثل: خشکسالی ، سیل ، یخبندان ، طوفان ، گردوغبار و بهمن

زمین شناسی: زلزله ، آتش فشان ، سونامی ، رانش زمین ، نشست زمین و زمین لرزه

تکنولوژیک: مثل آلودگی هوا ، جزایر حرارتی ، وارونگی هوا ، پدیده های بیولوژیکی ، بیماریها ، آتش سوزیها ، جنگها (هسته ای ، شیمیایی و میکروبی)

سیل به عنوان یک بحران:

تعریف سیل: اگر جریان آب رودخانه برای یک تداوم زمانی محدودی بیش از جریان عادی آن بوده و از بستر طبیعی خود تجاوز کرده و باعث اشغال ارضی پست و دشت های حاشیه رود خانه شود به آن سیل گفته میشود.

همه ساله شاهد حوادث ناگواری ناشی از سیل و تلفات آن در شهر ها و روستا هستیم.

چنانچه از حوضه آبخیز رودخانه ها و شبکه های آبراهی منتهی به شهر ها و یا روستا آگاهی داشته باشیم میتوانیم سیلاب را کنترل کنیم ( با توجه به ویژگی های اقلیمی و سایر ویژگی های محیطی )

 

 

عوامل وقوع سیل :

A )عوامل اقلیمی

الف ) بارش ریز با تداوم زیاد ب ) باران شدید با قطرات درشت ج ) برف هنگام گذر از سرما به گرما یا باریدن باران گرم به برف که موجب ذوب آن شده سیل راه می افتد . اگر بارش با شدت زیاد و قطرات درشت یا اگر با قطرات ریز و با تداوم زیاد باشد سیل راه می افتد. بارندگی هایی با شدت زیاد ودرشت بودن فرصت زیادی برای نفوذ پیدا نمیکند ودر سطح زمین جاری شده شدت رواناب را افزایش میدهد.(خاص اقلیم مناطق خشک بیابانی)

در هنگام گذر از فصل زمستان به بهار با بارش باران گرم بر روی برف و ذوب برف ، دبی رود زیاد و سیلاب بوجود می آید.

ویژگی های ژئو مورفولوژی حوضه : الف : خصوصیات هندسی حوضه ب : خصوصیات ژئو متری حوضه

ج : مورفو دینامیک حوضه د : مورفو متری حوضه

خصوصیات ژئومتری حوضه

طول حوضه : که معمولا برحسب طولانی ترین رود حوضه سنجیده میشود،یعنی بر اساس طول بزرگترین رود اصلی اندازه گیری میشود هرچقدر طول حوضه بلندتر باشد زمان تمرکز بیشترو در نتیجه امکان وقوع سیل کمتر است .

زمان تمرکز : مدت زمانی که طول می کشد تا قطره های باران فرود آمده ازدورترین نقطه یک حوضه آبخیز به نقطه خروجی این حوضه برسند هرچقدر زمان تمرکز کمتر باشد احتمال وقوع سیل بیشتر است .

عرض حوضه : که به صورت عرض متوسط محاسبه میشود ، محاسبه این پارامتر به منظور تعیین شکل حوضه انجام میشود . اگر جهت حرکت ابر منطبق بر عرض حوضه باشد احتمال وقوع سیل کم ، واگر در جهت طول حوضه باشد امکان آن زیاد است.

محیط حوضه(حدود و پیرامون حوضه) : اگر خط الراس های مشرف به حوضه را به هم وصل کنیم خطی به وجود می آید که محیط حوضه را مشخص میکند.محیط حوضه توسط خط الراس هایی از حوضه آبریز مجاورش جدا می شود این پارا متر برای تعیین مساحت و میزان دریافت نزولات جوی موثر است.

مساحت حوضه : دبی سیلاب ها و حجم به طور مستقیم به مساحت حوضه بستگی دارد ، حوضه های کوچک با مساحتی کمتر از 30 الی 40 کیلومتر مربع و حوضه های بزرگ مساحتی بیش از 40 کیلو متر مربع دارد هر چه قدر وسعت حوضه بیشتر باشد مقدار آب دریافتی از جو و حجم روان آب بیشتر خواهد بود و بلعکس .

شکل حوضه : که بسیار متنوع و متغیر است. سه گروه عمده شکل حوضه: الف) حوضه کشیده ب) حوضه پهن ج) حوضه مدور

تعریف ضریب شکل حوضه: عبارت است از نسبت مساحت به مجذور طول حوضه A/L2 Fc =

اگر عدد بدست آمده برابر با یک بدست آمد حوضه از نوع مدور و مستعد سیل خواهد بود و هر چقدر از یک دور شود حوضه مورد نظر کشیده تر و سیل خیزی کمترخواهد بود .

ضریب گراویلیوس: * P/ A Kc = /28

نسبت محیط حوضه به محیط دایره فرضی به نام p’ که مساحت آن برابر مساحت حوضه باشد P’ = A

اگر عدد به دست آمده یک باشد در این صورت حوزه مورد نظر به شکل کاملا دایره است در چنین شکلی از حوضه تمام قطرات حاصل از بارندگی شانس یکسان برای رسیدن به نقطه خروجی حوضه را دارند و لذا به طور همزمان به نقطه مذکور می رسند و در نتیجه امکان وقوع سیل زیاد است البته چنین شکل در طبیعت وجود ندارد حال چنانچه ضریب مذکور برابر 12/1 باشد حوضه به شکل مربع خواهد بود . و هرچه از این عدد بیشتر شود حوضه از نوع طولی و یا کشیده است و لذا امکان وقوع سیل کم است.

*ارتفاع حوضه آبریز:ارتفاع حوضه از سطح دریا نشان دهنده ی موقعیت اقلیمی آن حوضه است در حوضه های مناطق مرتفع نه تنها بارش بیش از حوضه های پست میباشد بلکه در قله به صورت برف می باشد هر چه ارتفاع بالاتر باشد دریافت نزولات و ضریب برف هم بیشتر است.

*جهت ارتفاعات حوضه : نیز در میزان دریافت بارندگی و سیلاب موثر است بنابر این دامنه های رو به باد حوضه بارندگی بیشتر و رواناب بیشتری هم دارند.

*شیب حوضه : هر چقدر شیب حوضه بیشتر باشد سرعت و شدت رواناب وسیلاب بیشتر و زمان تمرکز کوتاه تر است.

*تراکم زهکشی و نسبت انشعاب : به عنوان یکی از شاخص های ژئومورفیک حوضه در مطالعه سیلاب ها مورد توجه است . تراکم زهکشی L/A D=

L: طول آبراهه: بر حسب کیلومتر (Km)مبنای نقشه است که طول آبراهه ها را به دست می آوریم که با کروی متر یا منحنی سنج محاسبه می شود .

A = مساحت حوضه:هر چه شبکه ی رود خانه های یک حوضه تکامل یافته باشد تخلیه ی رواناب از آن حوضه بهتر و ساده تر انجام می شود.

*زمان تمرکز : مدت زمانی که طول می کشد که قطره های باران فرود آمده از دورترین نقطه یک حوضه آبریز به نقطه خروجی آن حوضه برسند . تمامی موارد ذکر شده قبل ( 1تا9 ) در زمان تمرکز تاثیر می گذارد پس هر چقدر زمان تمرکز کمتر باشد احتمال وقوع سیل بیشتر خواهد بود و برعکس.

روش SCS یا روش سازمان حفاظت آمریکا برای محاسبه این تمرکز :

 

 

 

= Lزمان تاخیربر حسب ساعت

= l طول رود خانه اصلی بر حسب فوت

= yشیب رودخانه اصلی بر حسب درصد

= CN شماره منحنی که به خصوصیات فیزیکی حوضه بستگی دارد که از جدول مخصوص استخراج می شود

(جدول در هیدرولوژی کاربردی صفحه 347 امده است)

= tcزمان تمر کز بر حسب ساعت

= Sپارامتری است که نشان دهنده ی نگهداشت آب در سطح حوضه منظور ذخیره آب در خاک است .

اشکال و فرآیند های ژئومورفیک : از مشخصه های فیزیو گرافیک حوضه هستندکه مستقیما در وقوع سیل و یا بطور غیر مستقیم در تشدید سیل دخالت دارند مثل : الف - آب های حاصل از ذوب شدن یخچال ها ب - شکستن یخ رودخانه ها ج - پدیده پرما فراست : یعنی سیل ناشی از یخبندان خاک هنگام ذوب شدن یا ریزش باران گرم ,آب نمی تواند در خاک نفوذ کند از این رو به صورت سیلاب در می آید.

د - سد های آتشفشانی: که مواد مذاب مسیر یک رود را می بندد و آب در پشت آن ذخیره می گردد. ه - شکستن لبه ی کراتر آتشفشانی : آب دریاچه کراتر سر ریز می شود و موجب بروز سیل می شود. B ) خصوصیات خاک شناسی و زمین شناسی اهمیت نفوذ پذیری حوضه بویژه در مطالعات مربوط به سرعت افزایش دبی و ایجاد طغیان آب از یک سو و تغذیه آبدهی رودخانه ها توسط سفره های آب زیر زمینی در فصول خشک از سوی دیگری مشخص می شود.

تشکیلات زمین شناسی غیر قابل نفوذ رژیم آبدهی طغیانی دارند (سیلابی هستند) همچنین موقعیت آب زیر زمینی و حریم تغذیه آن ها مورد بررسی قرار می گیرد میزان تبخیر تعرق ، میزان نفوذ ، ظرفیت نگهداری ، تلفات اولیه بارندگی ، ضریب جریان عواملی هستند که به شدت به نوع خاک و جنس زمین وابسته هستند.

C ) وضعیت پوشش گیاهی حوضه

پوشش گیاهی بخصوص جنگل ها و مزارع زیر کشت ، سرعت جریان سطحی و ظرفیت نگهداری را تحت تاثیر قرار می دهند بهتر است درصد مساحت پوشش گیاهی محاسبه شود . اثر پوشش گیاهی روی جریان های سطحی نتایج ضد و نقیصی دارد. مثلا در مناطق خشک به علت افزایش تبخیر و جذب ذخایر رطوبتی موجود در خاک و سفره های آب مقدار جریان سطحی کاهش می یابد.

*در نواحی خشک که سال ها بارش نداشته زمین خشک است پس با ریزش اولین باران زمین خود را سیراب می کند در نهایت اگر بارش ادامه داشته باشد سیل می شود و گرنه تا زمانیکه زمین سیراب نشده سیل نخواهد داشت.

مثال: در مناطق خشک به علت افزایش تبخیر و جذب ذخایر رطوبتی موجود در خاک و سفره های آب مقدار جریان سطحی کاهش می یابد . در نواحی مثل لار با اولین بارش زمستانه سیلاب نداریم اما بارش های بعدی سیل دارد. جنگل باعث استهلاک سیلاب های متوسط و کم وسعت می شود و عملا در مقابل طغیان های شدید کم تاثیر است.

4. نقش انسان ((اثر عوامل آنتروپوژنیک در سیل خیزی))

آنتروپوژنیک: رشد و توسعه انسان ، صنعت و تکنولوژی

رشد جمعیت ، توسعه ی شهری وصنعتی شدن به تشدید سیلاب ها و افزایش آلودگی در قسمت پایاب ، کاهش جریان ها پایه و کاهش تغذیه سفره ی زیر زمینی می انجامد.

مهم ترین عوامل درون شهری وقوع سیل :

1- افزایش سطح نفوذ ناپذیر بر اثر احداث سطوح روکش شده شهری: خیابان ، پیاده رو و....

2- سیستم نامناسب جمع آوری و انتقال آب و فاضلاب شهری و نا کافی بودن ظرفیت آنها انسداد دهانه ی ورودی مجاری سیلاب رود ها تو سط زباله ها و نخاله ها

3- تغییر مسیر روخانه (رژیم رودخانه)

4- افزایش منابع حرارتی در رابطه با نیاز های جمعیت مانند گاز های گلخانه ای CO2 که موجب کاهش ضریب برف و افزایش ضریب باران شده است

5- روستا ها و عملکرد اقتصادی اجتماعی آنها، تخریب مراتع، شیوه نادرست کشاورزی که موجب برهنه ماندن خاک و کاهش زبری خاک در برابر آب شده است.

6- خسارت ناشی از سیل

1.خسارات و زیان های فیزیکی:مثل راها، برق، مخابرات

2.خسارات اقتصادی: ازکار افتادگی ماشین آلات یا به تعویق افتادن کارها

3.زیان های ناشی از صرف هزینه های اضطراری مانند هزینه پاک سازی، امداد رسانی

4. خسارات جانی مثل: مرگ و میر، جراحت و...

7- استراتژی ها کنترل سیل:

1.انجام مطالعات وتهیه نقشه های پهنه بندی سیل و تهیه و اجرای طرح های جامع سیلاب

2. مدیریت صحیح منابع آب در بالا دست حوزه و کنترل سیلاب

3. اجرای روش های غیر سازه ای، نهال کاری توسعه ی فضای سبز

4.گسترش سیستم هشدار دهنده سریع و تجهیزات اطلاع رسانی درحوضه های مشرف به مراکز شهری با استفاده از داده های ماهواره ای و سیستم GIS

تعداد باران سنج ها در یک شبکه باران سنجی:

موضوعی که در اثر مطالعات هیدرولوژیک به آن توجه میشود این است که برای تخمین بارندگی در یک حوضه یا یک منطقه چه تعداد ایستگاه باید در شبکه باران سنجی گنجانده شود

چنانچه تعداد کم باشد مسلما تخمین ما از بارندگی و برنامه ریزی جهت مطالعه بحران های سیلاب دقیق نخواهد بود و اگر بیش از تعداد مورد نیاز باشد مخارج و هزینه اضافی در بر خواهد داشد برای تعیین ایستگاه مطلوب باران سنج در رابطه با دقت بارندگی از فرمول های زیر استفاده میشود

N=(

 

 

 

 

متوسط بارندگی سالانه بر حسب میلیمتر

تعداد ایستگاه های موجود n

مقدار مقدار بارندگی سالانه در هر کدام از ایستگاه ها P

مجوع با رندگی سالا نه در ایستگاه های موجود

متوسط مجذورات بارندگی سالانه ایستگاه

انحراف از معیار S

ضریب تغییرات بارندگی منطقه برا اساس تعداد ایستگاه های موجود و داده های آماری CV

درصد اشتباه مجاز در تخمین میانگین بارندگی منطقهE

تعداد ایستگاه مورد نیازN

مثال:درحوضه ی آبریز یک رود خانه تعداد چهار ایستگاه اندازه گیری موجود است که متوسط بارندگی سالانه در این ایستگاه ها به ترتیب 800و620و400و540میلیمتر است اگر بخواهیم با حد اکثر 10% اشتباه مجاز میانگین بارندگی را در این حوضه تخمین بزنیم چه تعداد ایستگاه باید داشته باشیم و در غیر این صورت چند ایستگاه اضافی دیگر باید تاسیس شود؟

 

 

خشکی ( aridity ) با خشکسالی( drought ) و کم آبی تفاوت دارد اما خشکسالی هم شرایط و اثرات خشکی وکم آبی را حادتر می کند (خشکی aridity ) (خشک سالی drought ) خشکی درواقع همان خشکی آب وهواست .صحبت از نبود یا کمبود بارندگی بطور عمومی وحاکم بودن شرایط آب وهوایی خشک در آن منطقه در طول سالیان دراز می باشد .

خشکسالی انحراف ازشرایط متوسط یا عادی در زمینه بارش ونیز آب را بیان می کند .در مناطقی که شرایط خشکی حاکم است یعنی آب وهوای خشک دارد پدیده خشکسالی بطور مکرر یا زیاد اتفاق می افتد بعبارت دیگر تعداد سالهای خشک یا کم بارش بیشتر از سالهای مرطوب با بارش بیش از شرایط معمول است . خشکسالی در مناطق مرطوب هم اتفاق می افتد ولی دفعات آن نسبت به سالهای مرطوب خیلی کمتر است . بنابراین خشکسالی یک شرایط مخصوص دایم یک منطقه نیست وامکان دارد در هر نوع اقلیم یا رژیم آب وهوای اتفاق بیافتد . خشکی : یا خشکی آب وهوا به شرایطی گفته میشود که میانگین بارش سالانه دراز مدت (مثلا سی ساله )
وآب قابل دسترس بطور دایم در منطقه ای کم باشد . معمولا مناطقی که مقدار بارش سالانه آنها کمتر از مقدار تبخیر و تعرق مطلق سالانه شان باشد دارای آب وهوای خشک بوده وشرایط خشکی بر آنجا حاکم است چنین مناطقی در تمام ماههای سال بارندگی ندارند . مناطق خشک از لحاظ مقدار بارش سالانه و توزیع آن وشدت تبخیر وتعرق به چهار ناحیه تقسیم میشوند . (دکتر کردوانی )

نیمه خشک	خشک	نیمه بیابانی	بیابانی
SEMARID	ARID	DESERT	SEMDESERT
250 - 500	100 - 250	50 - 100	…<50

 

بیابان آتاکاما در شیلی در ناحیه ای به نام پوتا 29 سال بارندگی اتفاق نیفتاده است. در بیابان لوت ایران که گرم ترین بیابان یا ناحیه در سطح کره ی زمین است یک ایستگاه هواشناسی وجود ندارد تا بتواند به طور دقیق وضعیت بارندگی آن را حساب کرد. ممکن است متوسط بارش آن خیلی کمتر از mm50 باشد و امکان دارد در سال ها بدون بارندگی باشد بنابراین مناطق خشک به ویژه نواحی بیابانی و نیمه بیابانی به طور طبیعی خشک سالی ها یا سال های خشک نیز به آن ها حاکم است. خشک سالی یک رویداد یا واقعه اقلیمی است که خصوصیات آن بستگی به مدت ، استمرار ، شدت و وسعت منطقه ی تحت تاثیر و تسلط آن دارد که میتواند کوتاه مدت (کمتر زیان بخش) و یا طویل المدت ، شدید و کشنده باشد.

 

 

 

 

تعریف انواع خشکسالی:

از دیدگاه هواشناسی : کمتر باریدن از میانگین بارش سالانه منطقه. مثلا متوسط بارش سالانه شیراز mm500 است، چنانچه بارش سالانه کمتر از این مقدار باشد شرایط خشکسالی و درغیر اینصورت ترسالی حادث میشود. این تعریف نمی تواند استاندارد باشد چون معلوم نیست این بارش در تمام طول سال توزیع شده است یا در یک یا چند فصل یا در چند ماه . از نظر هواشناسی مهم بارش این مقدار و بارش ثبت شده در طول یک سال آبی است.

از دیدگاه اکولوژی و تعلیم شناسی کشاورزی:

نا کافی بودن رطوبت برای رشد کافی محصول .از آنجا که اکولوژیست ها با موجودات زنده (انسان,حیوان وگیاه)

سروکار دارند,خشک سالی یا خوش سالی (تر سالی)را نیز در رابطه با شرایط زندگی این موجودات در نظر می گیرند.در اقلیم شناسی کشاورزی موجود بودن رطوبت یا بارندگی کافی در تمام طول دوره رشد گیاه مهم است و در اقلیم شناسی کشاورزی شرایط مساعد اقلیم را در ارتباط با محصولات کشاورزی مورد مطالعه قرار می دهند .

در مناطقی که زراعت وابسته به ریزش های مستقیم جوی است مانند نواحی مرطوب و نیز نواحی نیمه خشک که زراعت دیمی رواج دارد , چنانچه بارندگی در تمام طول دوره رویش گیاه صورت نگیرد شرایط موقت خشکی هوا یا خشکسالی حاکم گشته است ، حتی اگر در آن منطقه و در آن سال دو برابر متوسط بارش سالانه ،بارندگی صورت گیرد. مثلا نیمه اول سال زراعی یا نیمه دوم آن بارندگی اتفاق نیفتد به زراعت لطمه وارد می کند و ممکن است امکان برداشت محصول از بین برود ، خشکسالی علت اصلی کاهش یا تغییرات سالانه محصولات کشاورزی در سراسر جهان است .

از دیدگاه مهندسی آب یا هیدرولوژیک:

تاثیرات دوره هایی از نقصان ریزش های جوی بر منابع آب های زیر زمینی یا سطحی مثل جریان رودخانه ها ،مخازن ، دریاچه ها و آب های زیرزمینی (دکتر کاویانی) .

تعریف دوم از دکتر کردوانی :در سال های خشک یا با وقوع خشکسالی علاوه بر مسئله مقدار و توزیع بارش، کمبود آب نیز مطرح شود خشکسالی هیدرولوژیک اتفاق افتاده است.

در مواردی که در طول یک سال آبی (مهرتا مهر)که در یک رودخانه جریان می یابد از مقدار متوسط آن در سال های گذشته کمتر باشد از دیدگاه هیدرولوژی ، خشکسالی هیدرولوژیک حاکم گذشته است، اگر از میانگین سال های گذشته بیشتر باشد خوش سالی یا تر سالی هیدرولوژیک اتفاق افتاده است .

حتی اگر آن مقدار آب در یک دوره کوتاه جریان داشته باشد .

 

بیلان آبی:

ترازنامه آبی تورک :تورک بر اساس تجربیات شخصی خود و نتایج حاصل از تجربیات دیگران فرمولی پیشنهاد کرد که میتوان به وسیله تبخیر و تعرق سالانه در یک حوضه آبریز نیاز آبی یک منطقه را براورده نمود و خشکسالی را طبق فرمول زیر تشخیص داد.

=Eتقریق و تعرق واقعی سالانه بر حسب mm

=Pبارش سالانه بر حسب mm

=Iعامل مربوط به دمای متوسط هوا است و برابر است با:

مثال : در یک حوضه آبریز در منطقه بستک هرمزگان متوسط دما 16.27 درجه سانتیگراد و میزان کل بارش 224.8 mm می باشد . ارتفاع آب جاری شده سالیانه را محاسبه نمایید .

ارتفاع آب جاری شده برابر است با :h=(P-E)

 

 

 

 

بیلان آبی ترازنامه منفی می باشد یعنی منطقه مطالعاتی ما دارای بیلان منفی است و لازم است در کلیه ی طرح های عمرانی و کشاورزی در امر تبخیر فکر های اساسی صورت گرفته تا این نعمت گران بها کمتر دچار اتلاف شود.

 

 

محاسبه ضریب خشکی:

(از کتاب اصول هیدرولوژی کاربردی)

در زمینه طبقه بندی آب و هوا بخصوص در مناطق خشک بخصوص تلاش های زیادی به عمل آمده است ولی هیچ یک از طبقه بندی هارا نمی توان ایده آل دانست.فرمول های اقلیمی توابعی هستند ازدریا چند پارامتر هواشناختی که با جایگزینی در توابع اعدادی به نام ضرایب اقلیمی به دست آمده است و این ضرایب اساس طبقه بندی ها قرار می گیرند.

فرمول I و ضرایب اقلیمی عبارت اند از: 1.کوپن 2.دومارتن 3.ایوانف 4.بارات 5.تورنث وایت 6.سیلیا نیلیوف

دو مارتن :

دو مارتن بین دما و مقدار رطوبت رابطه ی تجربی زیر را پیدا کرد .

=I ضریب خشکی

=Pکل بارش سالانه mmمتوسط 30ساله

=Tمتوسط دمای سالانه بر حسب درجه سانتیگراد

شش نوع اقلیم بر این اساس توسط دو مارتن تعیین شد.

بسیار مرطوب	مرطوب	نیمه مرطوب	مدیترانه ای	نیمه خشک	خشک	اقلیم
...>35	28 – 34.9	24 – 27.9	20 – 23.9	10 – 19.9	<10...	I

 

مثال : برا ساس داده های آماری دما و بارش 43 ساله ی لارستان متوسط بارش سالانه 202.2mm ، متوسط دما 23.2 است .

 

 

 

خشک لارستان طبق تقسیم بندی اقلیمی دومارتن جز اقلیم خشک می باشد.

ایراد اول:

توزیع زمانی بارش در این رابطه نادیده گرفته شده است به طوری که اگر تمام بارندگی سالانه در یک هفته ویا یک ماه و یا یک فصل نازل شود در این رابطه تفاوتی نخواهد داشت پس نمی تواند استاندارد باشد.

ایراد دوم:

در این رابطه اگر مخرج کسر صفر شود حاصل کسربه علت بی نهایت میل خواهد کرد که در این مورد برای درجات زیر صفر این فرمول دارای محدودیت است.

 

 

 

 

این فرمول تا به حال در کتب فارسی زبان نوشته نشده است .

جلسه 25/1/90

بیابان زایی (desertification) :

کاهش تولید و فعالیتهای بیولوژیک انسان و حیوان و گیاه .به عبارت دیگر هر کجا فعالیت موجودات زنده و سطح تولید رو به کاهش رود بیابان زایی در حال اتفاق افتادن است بیابان زایی یا نابودی پوشش گیاهی و کاهش تولید آن در مناطق خشک اتفاق می افتد.یعنی مناطقی که متوسط بارش سالانه ی آن 50میلی متر کمتر است و میزان تبخیر و تعرق سالانه ی آن بیش از مقدار متوسط بارش سالانه آن منطقه می باشد.

در مناطق مرطوب شرایط اقلیمی حساس و شکننده نیست و موجب کاهش تولید و نابودی پوشش گیاهی نمی شود.

 

تعیین عوامل اصلی و فرعی در بیابان زایی :

1:عوامل محیطی

2:عوامل انسانی:

 

1:عوامل محیطی(طبیعی):

1.1:آب و هوا و اقلیم - مقدار بارندگی – کاهش بارش سالانه

2.1:مقدار بارندگی (کمیت بارش یعنی شدت و کاهش بارش)

3.1:دوره خشک سالی

4.1:ژئومورفولوژی - شیب زمین - جنس خاک (ژئولوژی) – توپوگرافی

5.1:کمیت و کیفیت منابع آب و خاک - آب – شوری خاک – خاک – بافت خاک – ساختمان خاک

6.1:حمله ی آفات و امراض بر گیاهان طبیعی

7.1:آتش سوزی (از عوامل انسانی)

 

 

2: عوامل انسانی:

1-2-تخریب منابع گیاهی

1-بوته کنی-جهت سوخت،چرای دام،گیاهان دارویی و صنعتی.

2-چرای مفرط.

3-مدیریت غلط تناسب الگوهای زراعی و احیای پوشش گیاهی با شرایط منطقه.

2-2- تخریب منابع اراضی وخاک:

1-شخم غلط

2-آیش بلند مدت

3-تبدیل غلط جنگل و مرتع به کشاورزی

2-3-تخریب منابع آب:

1-پمپاژ وافت سفره آب زیرزمینی

2-سیمای غلط آبیاری (غرقآبی)

3-کاهش سطح ایستآبی

2-4-آتش سوزی از عوامل طبیعی

2-5-عملیات و بهره برداری و حوادث ، مثل جنگ مناطق نفت خیز

انواع بیابان زایی از نظر شدت:

1-بیابان زایی آرام

2-بیابان زایی کم

3-بیابان زایی متوسط

4-بیابان زایی زیاد

5-بیابان زایی شدید

مکانیسم بیابان زایی:بیابان زایی به دو صورت است

1-بر اثر فرسایش بادی-هو موس در فرسایش بادی نقش اساسی دارد.

2-بر اساس فرسایش آبی-غیر قابل نفوذ شدن خاک

مکانیسم بیابان زایی بر اثر فرسایش بادی:

با تنگ تر شدن پوشش گیاهی و سر انجام نابود شدن آن هوموس هم کاهش می یابد.هوموس ماده چسبندگی ذرات خاک و از بین می رود و خاک برای فرسایش آماده می شود.با شروع فرسایش خاک توسط باد،سطح زمین گسسته شده بر اثر فرسایش،ودر دور شدن ذرات چاله چاله می شود.در این مرحله شرایط برای زندگی گیاهان دائمی احتمالن غیر ممکن می شود و آب...

مکانیسم بیابان زایی بر اثر فرسایش آبی:

با کم شدن پوشش گیاهی خاک به هر طریق،چرای دام ،خشک سالی،توسط انسان،با رانمای درشت و رگباری به شدت با سطوح فاقد گیاه برخورد می کند که موجب پرشدن منافذ خاک،توسط ذرات ریز خاک موجب مسدود شدن آن ها می شود.سطحی از زمین که به این طریق سفت می شود میزان نفوذ آب را درخاک کاهش می دهد،درنتیجه روانآب جاری می شود که با گذشت زمان بیشتر می شود و سبب فرسایش آبی خاک به درجات مختلف سطحی، ورقه ای شیار و خندقی می شود بویش در سطوحی از زمین که دارای شیب بیشتر و خاک سست ترند.

عدم نفوذ آب و نیز فرسایش خاک سبب افزایش خشکی خاک و نامساعد تر شدن شرایط برای استقرار و زندگی گیاهان تنگ و باقی مانده شد و با کاهش تولیدی گیاهی فرسایش شدید تر شده و به این طریق بیابان زایی اتفاق

می افتد.

عوارض بیابان زایی:

1- آلبیدو زمین بیشتر می شود که منجر به کمتر شدن میزان جذب تشعشع خورشیدی می شود این نیز سبب

فرو نشینی هوا یعنی جلو گیری از بارندگی در آن منطقه می شود.

2- آفزایش دمای خاک که به موجودات زنده آن نیز زیان وارد می آورد،سطح تبخیر هم بالا می برد،چون گیاهان باقی مانده هم در مقابل گرمای شدید از یست می رهند به کلی از بین می رود.

3 - با گرمتر شدن خاک بر اثر دریافت نور خورشید در طول روز میکروکلیمای آن محل گرمرتر و اختلاف دما در آن منطقه بیشتر می شود.

4 - موارد زیر دانه معدنی خاک مانند:رس،لای در اثر فرسایش روفته شده و از آنجا دور می شود،ومواد آلی خاک نیراکسید می شود و خاصیت چسبندگی خود را از دست می دهد.

5 - قابلیت نفوذ آب در زمین یا قابلیت ظرفیت ذخیره آب در خاک کاهش می یابد. مانند خشک ماندن خاک ، عدم نفوذ آب و عدم تغذیه آب زیر زمینی ، که سبب تغییر در میکروکلیمای محل و بیلان آب و رژیم رطوبتیو حرارتی خاک میشود وقادرند شرایط زندگی جانوران و حیوانات منطقه را بدتر کنند و به فرایند غیر قابل برگشت منجر میشوند.

6 – کویرزایی : عرصه های پوشیده از نمک یا نمکزارکه غالبن رسی هستند.

کویری شدن خاک : یعنی متمرکز شدن املاح درسطح یا نزدیک شدن در سطح زمین در شرایطی که میزان تبخیر و تعرق مطلق سالانه بیشتر از متوسط بارش سالانه آن منطقه باشد بوجود می آید.در این منطقه بدلیل متمرکز شدن نمک قابل رویش برای گیاهان زراعی نیستند . جو،پسته،خرما،یونجه و گیاهان مقاوم به املاح زیاد نمی توانند برویند و محصول دهند اما ممکن است گیاهان غیر زراعی مقاوم به شوری و قلیایی مانند گز، خار، نی و غیره در آن برویند که در آن شرایط کویر های گیاه دار با مراتع کویری به وجود می آیند.

درخت گز هم شوری خاک را می گیرد و خاک را اصلاح می کند و هم خودش می تواند تولید نمک و شوری برای خاک بکند . با ریزش برگ ها اگر مقدار املاح خاک از یک حدی تجاوز کند (املاح محلول خاک از3 درصد وهدایت الکتریکی مخصوص آن از 53میلی موس بر CM)دیگر هیچ گیاهی قادر به روییدن در آن زمین نخواهد بود در این صورت کویر های واقعی یا فاقد گیاه ولی دارای قشر های نمکی متفاوتی به وجود می آورد . در مناطق مرطوب کشور از گرگان تا آستارا نمی تواند کویر داشته باشد اما درمناطق خشک کشور یعنی در مناطق نیمه خشک ، خشک ، بیابانی و نیمه بیابانی کویر و نمکزار وجود دارد در قسمتی از بیابان لوت کویر یا نمکزار وجود دارد که بیشتر بر اثر جاری شدن رود شور بیرجند به آن جا به وجود می آید.

 

 

شرایط ایجاد کویر: به دو دسته تقسیم می شوند :

عوامل طبیعی:

اول ، کویر اقلیم خشک است ، تبخیر و تعرق بالقوه بیشتر از بارش باشد مناطق مرطوب کویری نمی شوند .

دوم ، منطقه خشک باشد و سطح آب زیر زمینی شور، بالاتر باشد ، نه هر آب زیرزمینی شور بلکه حداکثر 2 تا 3 متری که نیروی کاپیلارتیه (لوله موئینگی)رتبه بر آن موثرباشد و آن را بالا ببرد.

سوم ، منطقه خشک و نیمه خشک،بیابانی و نیمه بیابانی که آب شور در آن جاری باشد.مثل رود شوری که از گنبد های نمکی عبور می کند.

چهارم ، جنس خود زمین شور باشد یا باقی مانده دریا یا دریاچه شور مثل کویر مر کزی ایران

عوامل انسانی : آبیاری با آب شور،ابیاری با آب شور اول خاک را شور می کند و بعد کویر درست می شود. دوم دادن کود حیوانی شور به زمین. سوم آتش زدن محصولات کشاورزی چهارم دادن کود شیمیایی شور به زمین

بیابان زدایی :

بیابان زدایی برای از بین بردن بیابان به کار می رود-نقش گیاه در بیابان زدایی:گیاه با دو اندام خود باعث می شود که خاک فرسایش نیابد.اندام بیرون به صورت باز شکن عمل می کنند.دوم اندام درونی مانن ریشه از طریق ایجاد هوموس که خاک را نگه می دارد و آنرا تثبیت می کند و مانع فرسایش می شود.

گیاه با دو عمل مانع تمرکزنمک در سطح می شود: اول با ریشه نمک را در حجم گسترده بیشتری پخش می کند.

دوم با اندام خود نمک خاک را جذب و بیرون می دهد مثل گز و یونجه که برای شیرین کردن بیولوژیک خاک استفاده می شود.

در بیابان زدایی گیاه باعث تثبیت خاک و مانع از فرسایش می شود ولی در کویر زدایی مانع از بالا آمدن و تمرکز نمک در سطح می شود پس بنابراین در بیابان اگر پوشش گیاهی از بین برود خاک فرسایش می یابد ولی درکویر با از بین رفتن گیاه نمک در سطح متمرکز می شود.

یخبندان: به طور کلی یخبندان به شرایطی اطلاق می شودکه در آن هوا در ارتفاع 2/1متری از سطح زمین به صفر یا به زیر صفر درجه سانتی گراد می رسد .یخبندان مرحله انجماد آب است در این حالت به هنگام کاهش دمای هوا تا نقطه ی انجماد پوششی از یخ روی سطوح باز تشکیل می شود.پروتوپلاسم گیاهان زنده فقط در یک دامنه ی محدود از دما قادر به ادمه ی فعالیت های خود می باشند اگر دما به حدود نقطه انجماد برسد هیچ گونه رشد گیاهی که از لحاظ کشاورزی حائز اهمیت باشد صورت نمی پذیرد.(اگر گیاهان با سرما سازگاری نداشته باشند اگر دما به صفر نرسد هم خشک می شود)

بسیاری از گیاهان مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر ممکن است در دمای 5 درجه سانتی گراد خشک شده اند خسارت حاصله ازپایین بودن دما در شرایط عدم یخبندان را ((صدمه سرما))می گویند که در مقابل صدمه یخبندان قرار گرفته است گیاهانی که در معرض خطر صدمه سرما قرار گرفته باشند با اولین یخبندان از بین می روند ازطرفی دیگر بیشتر گیاهان سردسیر ممکن است در دما های پایین بدون اینکه صدمه ببینند منجمد شوند. هرچه اندازه سلول در گیاهان بزرگتر باشد احتمال خسارت یخبندان زیادتر خواهد بود.((ازخطر یخبندان از کار افتادن ویخ بستن موتور هواپیما می باشد))حتی در مورد یک گیاه معین دمایی که باعث از بین رفتن آن می شود بسته به چگونگی تغییرات حرارت،فصل،وضعیت فیزیولوژ یک گیاه و غیره متفاوت خواهد بود.اگر یخبندان سریع باشد گیاه ممکن است در دمایی بالا تر از زمانیکه یخبندان تدریجی صورت گرفته باشد از بین برود. در یک دمای یکسان خسارت وارده به گیاه از یک یخبندان ممتد ممکن است بیش از خسارت حاصله از دوره های متعدد کوتاه مدت باشد. یخبندان مانند دیگر مخاطرات اقلیمی از جمله سیلاب و طوفان یک آفت اقلیمی است. اثر یخبندان برجاده ها و وسیله نقلیه هم قابل توجه است کشاورزان تلاش می کنند محصولاتی تولید کنند که با آخرین یخبندان کشنده رویش بهار و نخستین یخبندان کشنده پاییزی سازگاری داشته باشند.

انواع یخبندان:

1-یخبندان تشعشعی 2- یخبندان بادی

یخبندان تشعشعی در شب های صاف و بدون باد زمانی که تشعشع ساطع شده زیاد باشد حادث می شود در چنین شرایطی دمای هوا در لایه هوا نازک سطح زمین با افزایش ارتفاع تدریجن افزایش می یابد.

یخبندان بادی: یخبندان بادی در هر زمانی از روز یا شب که سرعت باد بیش از 4مایل در ساعت باشد هوای خنک را از مناطق سرد وارد سازد بدون توجه به وضع آسمان حادث می شود.

اگر چه یخبندان یکی از عوامل جوی است و به عنوان بحران اقلیمی محسوب می شود.کنترل وقوع آن از دسترس انسان خارج است.اما دانش انسان راهکار های را ارائه نموده است. اگر دمای محیط حداقل تا منفی سه درجه ی سانتی گراد باشد، با استفاده از روش های فیزیکی از سرما زدگی گیاهان می توان جلو گیری کرد. اغلب بیماری گیاهان توسط عوامل زنده به وجود می آید. اما یکی از بیماری های گیاهان که از طریق عوامل غیر زنده ایجاد می شود سرما زدگی آن ها است.

ذرات یخ معمولا در دمای صفر درجه تشکیل می شود ولی ذرات یخی که در دمای صفر درجه بر روی سطح گیاهان تشکیل می شود قادر به نفوذ واخلال در بافت های گیاه نمی شود زیرا سلول های گیاهان دارای نمک های محلول می باشند و نقطه ی انجماد این بافت های گیاهی کمتر از صفر درجه می باشند به همین دلیل حرارتی دمای پایین در اکثر گیاهان با توجه به مقاومتشان متفاوت بوده و کمتر از صفر می باشد.

راه های مقابله و راهکار های محافظت در برابر یخ بندان

1- استفاده از وسایل گرم کننده مانند بخاری : برای مبارزه با یخبندان نوع تشعشعی که تنها در طول شب اتفاق می افتد و تداوم شبانه روزی ندارد به کار می رود و در باغ های میوه از آن استفاده شده است برای انجام این کار عوامل اقتصادی نیز باید مد نظرداشت زیرا تنها هدف گرم کردن نیست بلکه باید توجه داشت که این گرم کردن مقروم به صرفه است . این روش به وسیله ی سوخت دیزلی و اغلب 40تا75 پیت در4/0 هکتار نیاز دارد منبع : مبانی آب وهوا شناسی کابردی – دکتر علی محمد خورشید دوست

2- استفاده از ماشین های ثابت مولد بار یا استفاده از هلی کوپتر :

استفاده از این روش به منظور مخلوط کردن نزدیک ترین زائه هوای گرم با هوای سرد روی زمین هم زمان با رخداد پدیده ی اینورژن می باشد بالگرد ها به میزان 7/1 تا 5/4، درجه ی سانتی گراد بر دمای می افزاید بادبزن های برقی نیز مقدار زیادی برق نیاز دارند و مقرون به صرفه نیست ولی بدون آلودگی می باشد.

3- استفاده از سوخت جامد:

این روش شامل کک های نفتی یا موم های جامد است که بر خلاف سوخت های مایع که نمی توان آن ها را زیر درختان قرار داد این سوخت ها را می توان زیر در درختان قرار داده به علاوه جا به جا کردن آنها آسان است.

4- استفاده از تولید مه مصنوعی با ایجاد ابر های دود و گرد و غبار:این روش به منظور پوشش انعکاس در بالای محطول به منظور کاهش اتلاف تشعشعات از زمین به کار می رود و به ندرت مورد استفاده است. به دلیل ایجاد خطری که برای جاده و رانندگان می کند و در منطق پرجمعیت نز منشا اعتراضات مردم است و مقرون به صرفه نمی باشد.

5- روش حفاظت به وسیله ی پوشش :درختچه ها را توسط پوشش از شاخه و برگ درختان نخل می پوشانند یا تنهی درختان حساس و جوان با خاک متراکم می پوشانند یا از کلاهک های مخروطی شکل پلاستیکی استفاده می شود (در شب) و در روز برمی دارند وی پوشاندن کاه و حصیر برای حفاظت لایه ی فوقانی از دمای پایین تر است یا اسفنج های آغشته به پروتئین به عنوان عایق در اراضی جمعیتی استفاده می شود.

6- غرقاب کردن و آب پاشی بارانی: با افزایش هدایت حرارتی و ظرفیت حرارتی خاک و نیز ازاد نمودن حرارت نهایی آب و هنگام یخ زدن آب از سرد زیاد سطح زمین جلوگیری می کند.

7- شن پاشی: تولید کنندگان بزرگ کشاورزی در آمریکا هر چند سال یک بار لایه ی نازک شن در سطح زمین می ریزند یک سطح شنی به آسانی گرم شده و به اهستگی نیز در اثر تشعشع سرد میشود. شن همچنین به علت کمبود میزان آب مقدار تبخیر را به حداقل می رساند با شن پاشی می توان درجه حرارت خاک لوم و رسی را تا چند درجه حرارت و خاک های آلی را حتی بیش از آن افزایش دهد و خطرات سرما را کاهش داد.

8- باد شکن ها: جریان هوای سرد ار از بین برده و کاهش میدهد و نیز به عنوام پوششی از در معرض آسمان قرار گرفتن مزرعه در شب جلوگیری کرده و از این راه گیاه را در برابر سرما محافظت می کنند.

یخبندان سطح فرودگاه:

در زمستان سطح فرودگاه یخ بسته خواهد شد که از مشکلات اقلیمی عرض های ج بالاتر است. اگر این اتفاق افتاد چه باید کرد:

یکی از راهکار ها استفاده از پودر نقره ویدید نقره است که برای باربری ابر ها استفاده می شود ولی در این مورد هم کاربرد دارد.

یخبندان سطح فرودگاه: یکی از بحران های اقلیمی یخ بستن سطوح فرودگاه ها و ایجاد مه رقیق می باشد که مانع پرواز هواپیمی می شود برای این کار از یک محلول شیمییایی به عنوان برمور نقره و پودر نقره استفاده میکنند این ماده به سطح یخ زده ی فرودگاه پاشیده و موجب ذوب شدن یخ می شود ویا چنان چه مه غلیظ سطوح فوقانی فرودگاه را فرا گرفته باشد با پاشیدن این مواد شیمییایی این مه ها را تبدیل به باران کرده و در سطح فرودگاه ریزش میکند.

بحران سوم اقلیمی در زمینه یخبندان یخ زدن موتور هواپیما در ارتفاعات بالای جو می باشد اگر چه با استاده از تجهیزات خود هواپیما می توان از یخ بستن خود موتور جلوگیری کرد یا هم در صورتی که دما بیش از حد سرد باشد احتمال یخ بستن موتور هواپیما وجود دارد که منجر به سقوط هواپیما می شود مانند هواپیمای اورومیه در سال 1389

بحران آب ((به عنوان یک بحران اقلیمی))

بحران آب در جهان به 4 دسته تقسیم می شود:

1) کمبود آب شیرین:

چهل درصد مردم جهان با خشکسالی جدی ادواری روبرو هستند

2) تجمع بیش از حد آب در بعضی مناطق:

در هندوستان 90 درصد بارندگی سالانه در فصل بادهای موسمی صورت می گیرد. سیلاب وغرقاب شدن زمین های کشاورزی وآب بردکی زمین های حاصلخیز کشاورزی به دنبال دارد و باعث تهی شدن خاک از مواد غذایی می شود.

3) آلودگی آب: آلودگی آب شامل فاضلاب شهری ، صنعتی و کشاورزی است.

4) بالا آمدن سطح آب دریا ها : بالا آمدن آب دریا ها به علت گرم شدن تدریج کره زمین اتفاق می افتد- نیمی از جمعیت جهان در مناطق ساحلی هستند که در معرض خطرند- غرقابد شدن مزارع و شهرها ، شور شدن آب زیر زمینی ، مخزن و کارخانه جات حاوی مواد شیمیایی به زیر آب میروند و نابود شدن تالاب های ماهیگیری همچنین خراب شدن تأسیسات بندری و سازه های دریایی و اسکله می باشد.

از نظر سیاسی دسترسی به آب های آزاد و بین المللی برای کشور از نظر ژئوپلیتکی موقعیت ممتاز محسوب می شود این موضوع نقش مهمی در سیاست خارجی آن کشور دارد.

از دیدگاه اقتصادی نیز وجود رودخانه های پر آب در یک کشور بزرگترین سهم را در رونق کشاورزی و تولید برق در آن کشور دارد.

بحران آب از دو منظر بررسی می شود : 1- بحران کمبود منابع آب 2- آلودگی منابع آب

رقابت برای منابع آب چندین مشکل را نیز موجب خواهد شد.

توزیع آب در سراسر منطقه طبقه بندی جدیدی از کشور های غنی و فقیر ایجاد خواهد کرد در این میان دولت های دارای ذخایر آبی غنی در اغلب منطقه خاورمیانه اهرم های اعمال فشار بیشتری برای زیر فشار گذاشتن همسایگان نیازمند خود خواهد داشت که در این مسئله به شدت بر توازن قدرت منطقه ای اثر گذار بوده و منطقه را رو به بی ثباتی پیش خواهد برد . مسئله دوم اینکه کشور های مزبور احتمالا درگیر جنگی مستقیم بر سر کنترل یا تقسیم و تحصیص آب خواهند شد. مسئله سوم اینکه در شبه جزیره عربستان به این حقیقت مربوط می شود که دسترسی به فناوری جدید به منظور کوشش جهت اکتشاف منابع طبیعی و توسعه منابع جایگزین آب حیاتی است. کمبود شدید آب می تواند از طریق توسعه پروژه های مشترک همچون کانال ها ، خطوط لوله آب و ایجاد کارخانه های هسته ای تصفیه آب در مناطق اصلی در مناطق اصلی جبران شود اما اتکای فزاینده به فناوری بالا که متضمن سرمایه گذاری های سرمایه بر می باشد آسیب پذیری منطقه را در برابر خسارت ناشی از یک جنگ ویرانگر افزایش خواهد داد نگرانی مقامات عربستان و اغلب امیر نشینان عرب از این جهت است که ممکن است تاسسیات آب شیرین کن این کشور ها هدف حملات خصمانه دشمن قرار گیرد.

جنگ ها در قرن 21 برای بدست آوردن نفت وزمین نخواهد بود بلکه جنگ بر سر بدست آوردن منابع آب است. مثل جنگ هند پاکستان بر سر رود ایندوس یا چین و نپال وهند وبنگلادش برای رود هایی که از هیمالیا سرچشمه می گیرد در حال حاضر در حال جنگ هستند یا ازبکستان ، قزاقستان و قرقیزستان و ترکمنستان بر سر آودریا و سیردریا ردحال جنگ هستند یا آرژانتین و اروگوئه برسر رودخانه پلات یا آمریکا و مکزیک برسر رودخانه ی کلروادو و ریوکرانده یا عراق وسوریه در حال جنگ هستند. طی قرن گذشته 7 مناقشه کوچک برسر آب ثبت شده است بر اساس طرح توسعه سازمان ملل تقریبا از هر 3 نفر در جهان یک نفر در کشور های زندگی خواهند کرد که با مناقشه بر سر منابع آب روبه رو است.

مثال : هیرمند در شرق ایران ، ارس در شمال غرب ایران و اروند رود در جنوب از اصلی ترین رود خانه های مرزی ایران هستند که مناقشه های در خصوص آن ها وکشورهای همسایه وجود دارد.

منبع: دانشمند معاصر امریکایی: مایکل - تی – کلارک مجله جغرافیایی نوین مناظعه.

چالش های قرن 21: را به چهار موضوع تقسیم بندی کرده اند: 1- پایداری 2- سلامت 3- کاهش آسیب پذیری 4- لذت زندگی چالش ها را رتبه بندی کرده اند: 1- ایجاد امکان دسترسی به انرژی خورشیدی

2- ایجاد امکان دسترسی به آب بهداشتی در سراسر جهان 3- پیشگیری از ترروسیت هسته ای

بحران تغییر اقلیمی:

تغیر اقلیم از زمانی که مسئله گرمایش زمین و مقوله تغییر اقلیم پیش آمده تا حال حاضر این بحث با فراز و نشیب بسیاری روبه رو بوده است اما اکنون با گذشت چند سال دیگربحث ها از سوی اینکه تغییر اقلیم صورت گرفته یا خیر به سمت از عواقب و نتایج آن در قسمتهای مختلف زمین و روشهای جلوگیری از آن سوق پیدا کرده است.

بروز بارشهای خارج از قاعده ، بروز خشکی های خارج از قاعده و یا تکرار وقایع اقلیمی که در گذشته نادر بوده اند و تغییر در دوره بازگشت آنها دیده میشوند.گرم شدن کلی کره زمین اکنون دیگر جایی را برای شک نگذاشته و روندی است که به سادگی قابل اندازه گیری بوده و مورد توافق است. عوامل بروز گرمایش زمین نیز عمدتن شناخته شده و موضوعات آن کمتر مورد جدل است اما آنچه موجد جدل اصلی است تبدیل بحران اقلیمی به یک بحران سیاسی است و آن عدم پذیرش مسئولیت جهانی است .

برخی از بزرگترین آلوده کنندگان محیط زیست و عاملان گرمایش جهانی هنوز از امضای قراردهای مقابله با این موضوع طفره میروند. وحتی قسمتهای دیگری از جهان اقتصادهایی هستند که تازه حرکت خود را با شتاب به سمت مسیری اغاز کرده اند که جهان سرمایه داری چندین دهه پیش شروع کرده و موجب تخریب محیط زیست میشود. برای نمونه کشور چین با رشدی قابل توجه در اقتصاد بزرگ خود و با چنین جمعیت عظیمی میتواند مخاطره ای بزرگ و عمده برای محیط زیست جهانی ایجاد کند و یک بحران اقلیمی را بسازدو بسیاری ازکشورهای دیگر در حال رشد نیز در تصمیم گیری برای الگوی برخورد با محیط زیست با چنین موضوعی روبرو هستند.

با سود کلانی که شرکتهای بزرگ نفتی در حال حاضر میبرند و شرکتهایی که عمدتن منافع این تجارت پر سود را نصیب خود میسازند هنوز بقدر کافی مجال کار به علاقمندان انرژی های سالم نمیدهند. اقتصاد سرمایه داری با محوریت قراردادن سود برای صاحبان سرمایه تا آنجایی که مباحث مخاطرات محیط زیست و مقوله گرمایش جهانی با سود انها در تضاد نباشد مخالفتی با آن ندارندد اما انجا که احساس شود منافعش در معرض خطر قرار میگیرد همه چیز را زیر سوال میبرد.

راهکار بحران سیاسی تغییر اقلیم: آگاهی رسانی به تصمیم گیران وبرنامه ریزان کشورها تا تک تک اقشار جامعه

از بین رفتن فقر مادی و فقر اطلاعاتی در قرن بیست ویک جامعه بشری را به هم نزدیک میکند و چالشهای قرن اخیر را به فرصتهایی برای زندگی بهتر جامعه جهانی میکند

جلسه آخر1/2/90

آئروسلها به ذراتی اطلاق می شوند که بصورت پراکنده ، جامد یا مایع در واسطه گازی قرار گرفته باشند مثل مه دود ، دود سیگار ، دود اتومبیل ، گرد و خاک. بعضی مواقع بصورت ذرات قابل زیست یا زنده نظیر باکتری ها ، جلبک ها ، کپک ها ، اسپور ها (هاگ ها) هستند و بصورت ذرات غیر قابل زیست (غیر زنده) شامل موادی از مانند فلزات ، گرد و غبار و نمک های دریایی طبقه بندی می شوند.

منابع طبیعی: که مستقیما ذرات معلق وارد اتمسفر می شوند عبارتند از نمک دریا ، پراکنده شدن گرد و غبار ، فعالیت آتش فشانی ، آتش سوزی ها در جنگل .6/88 درصد

منابع مصنوعی: ذرات معلق شامل سولفات ها ، نیترات ها و واکنش های فتوشمیایی هیدرو کربن ها. 4/11 درصد

در عرض های میانی و درمنطقه ای که کشور ما قرار گرفته است بیشترین اندازه بارش در زمستان رخ میدهد در نزدیکی عرض جغرافیایی 5/23 درجه یک پر فشار نیمه دایمی این مدار در بر می گیرد این چرخند باعث جریان های نیمه دایمی از تراز های بالای جو به سمت زمین می گردد از این رو در بیشتر اوقات ابری در آسمان شکل نگرفته و آسمانی صاف در کشور ها و به وسژه جنوب ایران دیده می شود.

منشأ گرد وغبار: منظور چگونه تشکیل شدن آن هاست ترکیب گرد و غبار در واع ترکیب همان جسم اصلی است که ازان تولید شده و ممکن است دارای منشأ معدنی باشد یا حاصل از شکستن و تجزیه یافتن سنگ ها و صخره ها باشد و یا ممکن است منشأ آلی داشته باشد مانند : گرد و غبار حاصل از گندم ، آرد ، پشم حیوانات یا منشأ شیمیایی داشته باشد مانند: گرد وغبار از ترکیبات مواد شیمیایی در صنعت مثل کرومات ها ، بی کربنات ها ، بیکرومات ها ایندرید آرسینوم و حشره کش ها.

گرد و غبار از کجا می تواند شروع شود؟خشک شدن زمین ها ، نداشتن پوشش گیاهی

منشأء گرد وغبار: با خشک شدن منطقه و کاهش رطوبتی که از طرف مختلف مانند بارش شوند اثر خود را به صورت وزش باد نمایان می سازد. وزش باد شدید در مناطق بیابانی باعث ساییده شدن ذرات درشت شن وماسه شده آن ها به ذرات ریزتر می شکند و این ذرات با کمترین سرعت باد به هوا بلند شده در هوا معلق می مانند.

اندازه ذرات معلق: برحسب میکرومتر بیان می شود که این واحد یک میلیونم متر است دامنه تغیرات ذرات بین 0002/0 میکرومتر تا 5000%2